سهم چینی‌ها از اقتصاد محرم محدود به کلاه‌خـود، حلقـه‌های زنجیــر و هیـکلی نیست. فانوس‌های الکترونیکی چینی و وسایل صوتی نظیر؛ اکو، باند و بلندگو به همراه طبل، شیپور، سنج و حتی پوستر و پیشانی‌بندها نیز اکثرا با مارک شرکت‌های چینی در بازار مذهبی عرضه می‌شود و به نوعی بازار محرم را نه تنها در اردبیل بلکه در دیگر شهرهای ایران نیز تسخیر کرده ‌است.

  سی روز آنلاین/ مهدی جهاندیده:
اردبیل خیلی زودتر رنگ و بوی محرم به خود می‌گیرد. درست در روزی که تورق تقویم حکایت از هشتمین روز ذی‌الحجه و شهادت مسلم را دارد و هنوز تا اولین روز محرم 1440 بیست و چند روزی باقی است، اما رایحه محرم در سطح شهر آرام آرام پیچیده و اردبیل آماده می‌شود تا به پیشواز محرم برود. در میان خیابان‌های شهر، رنگ و بوی مسیر مابین بازار و میدان امام حسین(ع) و همچنین میدان عالی‌قاپو عاشورایی‌تر است. این دو خیابان بورس اصلی و مهم‌ترین مراکز خرید و فروش وسایل و لوازم مورد استفاده در عزاداری‌های ماه محرم و صفر در اردبیل به شمار می‌رود. خیابان‌هایی که در آنها محرم چند روزی زودتر می‌آید و این رسمی است دیرینه در اردبیل به قدمت تاریخ عزاداری این شهر. علاوه بر این مراکز، بسیاری از صاحبان مغازه‌های شهر در کنار فروش کالاهای معمول خود به عرضه اقلام مختلف مورد نیاز هیات‌های‌عزاداری از قبیل زنجیر، طبل، فلوت و پرچم می‌پردازند، چرا که علاوه بر برنج، نخود و لوبیا، قند، شکر، چای، خرما، شمع، ظروف یکبار‌مصرف و دیگر اقلام مورد استفاده در هیات‌ها و دسته‌جات عزاداری و نذورات مردم، لیست اقلام مورد نیاز برای آنها از حداقل 35 قلم کالای مختلف تشکیل می‌شود که فروش آنها پررونق است و بازار فعالان بازار و خرده فروشان این کالاها را حسابی گرم و شلوغ می‌کند. 
 پیشواز محرم پرچم‌های سبز و مشكی كه بر سردر مغازه‌ها آويزان است از دور به مشتريان این اطمينان را مي‌دهد که آدرس را درست آمده‌اند. پرچم‌هایی که عموما از شهادت مسلم‌بن‌عقیل(ع) به بعد بر سردر‌ها مغازه‌ها آویخته می‌شود و تا چهلم شهدای عاشورا همچنان در اهتزاز می‌ماند. مشتریان این مغازه‌ها را اغلب مردمي در‌بر‌می‌گیرد كه به دنبال تجهيز حسينيه‌ها و هيات‌های‌شان هستند. فضای مغازه‌ها چنان است که گویی در وسط یک هیئت عزاداری امام حسین‌(ع) قرار گرفته‌ای. البته در این ازدحام مشتریان، فروشندگان کالاهای مذهبی چندان تمایل و فرصتی برای گفتگو ندارند. با یکی از این فروشندگان در میدان عالی‌قاپو به گفتگو می‌نشینم. وی که مرد میانسالی است می‌گوید: حـدود 22 سال است که در کار فروش و قلاب‌دوزی بر روی پرچم هستم و اوج کار ما همین یک ماه است و در دیگر ایام سال کارهای‌مان را تولید و انبار می‌کنیم تا محرمی دیگر از راه برسد.
وی می‌گوید: هر سال تقریبا از اوایل ذی‌القعده شروع به گرفتن سفارش برای  دوخت پرچم می‌کنیم. گاه سفارش‌ها به حدی زیاد می‌شود که از پذیرش سفارش‌های جدید معذور می‌شویم. می‌گوید که در طول سال هم همین کار را انجام می‌دهد. درست مثل چند فروشگاه ثابت دیگری که در اردبیل به این کار مشغولند و با توجه به اینکه هیات‌های مذهبی در اردبیل فعالیت‌شان عموما محدود به محرم و صفر نمی‌شود؛ در طول سال به فروش کالاهای مورد نیاز در هیات‌ها و تکایا مشغول هستند و شغل‌شان فصلی نیست.
از طرفی، بسیاری از صاحبان مغازه‌ها در دیگر نقاط شهر هم در کنار فروش کالاهای معمول خود به عرضه اقلام مختلف مورد نیاز هیات‌های‌عزاداری از قبیل زنجیر، طبل، فلوت و پرچم می‌پردازند. اینها فروشندگان فصلی کالاهای مورد نیاز ماه محرم در اردبیل هستند. با يكي از این فروشندگان درمدخـل«بازار خـراط‌ها» کـه صحـبت مي‌كنم، می‌گويد در بقيه روزهای سال در مغازه‌اش یراق آلات می‌فروشد و فقط در اين ايام تغيير كاربری می‌دهد. 

از شلوغي بازار و کسب و کارش در این روزها که می‌پرسم، تقریبا راضی به نظر می‌رسد. اما می‌گوید که بازارش نسبت به دو سه سال قبل کمی کسادتر شده است. می‌گوید: دو سه سالی است که کالای عزاداری چینی تا حدودی دست ما را برای فروش اقلام عزاداری تولید اردبیل بسته است و نسبت به قبل بازار گرمی ندارند. 

گاه رونق بازار محرم برخی از بازاریان را به این سمت سوق می‌دهد تا در ایام محرم به صورت اختصاصی به فروش کالاهای مورد نیاز مردم در ماه محرم از قبیل پیراهن مخصوص زنجیرزنی، شال‌های عزا و سربند- باش قره‌سی-  بپردازند. بازاری که هم چرخ اقتصادی زندگی گروهی را می‌چرخاند و بازار را رونقی خاص می بخشد.

هزينه برپايی هيات و حسينيه
 بازار محرم و به طور کل بازارهای موقتی که در ایام مصادف با مناسبت‌های ملی و مذهبی شکل می‌گیرد، از تنوع کالایی چشمگیری برخوردارند و عموما قیمت‌ها نیز در این بازارها دارای تنوع و نوسان زیادی است به طوری که قیمت لوازم عزاداری از دوهزار تومان شروع شده و به چند میلیون تومان می‌رسد. 
در بازار فروش اقلام عزاداری محرم طبل حرف اول و آخر را می‌زند. در این بازار انواع طبل را در اندازه و قیمت‌هایی متفاوت را می‌توان دید. طبل‌های بزرگ خارجی بستگی به نوع و اندازه با حداقل قیمت 300 هزار تومان عرضه می‌شود. طبل‌های کوچک هم  قیمتی بین 10 هزار  تا 160 هزار تومان دارند. همچنین قیمت انواع طبل دوقلو بین 15هزار تا 150 هزار تومان است. زنجیرها هم قیمت‌های متفاوتی دارند. قیمت آنها بر اساس اندازه و نوع بافت زنجیر تعیین می‌شود. زنجیرهای کوچک که برای کودکان ساخته شده عموما بین سه هزار تا ده هزار تومان عرضه می‌شود. زنجیرهای بزرگتر هم بستگی به ریز‌دانه و درشت‌دانه بودن قیمتی متفاوت دارند. در این بازار با هشت هزار تومان می‌توان یک زنجیر متوسط خرید. البته زنجیرهای قدیمی دانه‌ریز گاه در حدود یک میلیون و 500 هزار تومان و بالاتر هم خرید و فروش می‌شود. سنج‌ها را هم‌ می‌توان بین 50 تا 240 هزار تومان خرید. قیمت سنج‌ها بیشتر بستگی به جنس آنها، وارداتی و تولید داخل بودن‌شان دارد. 
پرهاي رنگی هم که در علامت‌ها و کلاهخودهای تعزیه کاربرد دارد به حداقل قیمت دو هزار تومان و بالاتر  فروخته می‌شود. هر چند که پرهای مرغوب به قیمتی بالای پنج هزار تومان هم فروخته می‌شوند. در بین کالاهای مورد نیاز برای ماه محرم عموما لباس‌های تعزیه و شبیه‌خوانی  کالایی لوکس محسوب می‌شوند. عموما یک دست لباس سرباز اشقیاء بسته به سایز و نوع جنس بین 30 هزار تا 80 هزار تومان فروخته می‌شود. اما یک دست لباس مخملی با چکمه، سپر و کلاهخود مخصوص عباس(ع)، شمر و عمربن سعد تقریبا قیمتی بالای 450 هزار تومان دارد. یک دست پیراهن زنجیر‌زنی با سربند مشکی هم قیمتی بین 25 تا 45 هزار تومان دارد. در بین اقلام مورد استفاده در هیات‌های‌ عاشورایی پرچم و پلاکارد عموما قیمت مناسب‌تری دارند و بین ده هزار تا 50 هزار تومان فروخته می‌شوند. البته پرچم‌ها گاه تگ قیمتی حدود یک میلیون و بالاتر هم دارند. قیمت پرچم‌های دوچوبه بزرگتر که عموما در تبریز، اصفهان و شیراز دوخته می‌شوند، حدود 150هزار تومان است. البته قیمت پرچم‌ها بر اساس نوع کاری که روی آنها مشخص می‌شود. همچنين برخي پرچم‌هاي سفارشی و دستباف با توجه به نوع پارچه و دوخت آن داراي قيمت بالاتری است كه گاهی به بيش از يك ميليون تومان نيز می‌رسد. 
برای هر مجلس اجاره يك دستگاه اكو، برای یک بازه زمانی حدودا سه ساعته بدون در نظر گرفتن هزينه حمل‌ونقل و اپراتور براي دستگاه‌هاي ديجيتالي و هزينه ژنراتور برق و سيم‌كشي، از مبلغی بین 80 تا 280 هزار تومان متغير است . 
اما بالاترین قیمت در بازار اقلام عاشورایی مربوط به علم‌هاست. عموما یک تیغه علم به قیمتی حدود 320 هزار تومان فروخته می‌شود. برای خرید یک علم 17 تیغه‌ای باید مبلغی بالای چهار میلیون تومان پرداخت کرد. هیکلی-کمربند مخصوص حمل علم- بسته به نوع جنس بین 60 تا 480 هزار تومان ساخته می‌شوند. عموما علم و وسایل متعلق به آن به صورت سفارشی ساخته می‌شوند. تهران، اصفهان،کرمان و همدان به عنوان بورس سفارشات علم و متعلقات آن شناخته می‌شوند.
این لیستی اجمالی از اقلامی بود که عموما در هیات‌ها و دسته‌جات عزاداری کاربرد دارد. از ديگر وسايل موردنياز هيات‌ها در اين ايام می‌توان از فرش، بخاري، انواع ظروف، ديگ‌ها و چادر برزنت نام برد كه عموما به صورت امانتی و اهدایی در اختیار مساجد، حسینه‌ها و هیات‌ها قرار می‌گیرد. باید در نظر داشت که به گفته فعالان بازار محرم، امسال در قیاس با سال گذشته، قیمت اقلام وسایل مورد نیاز عزاداری‌های حسینی تقریبا افزایشی 50 درصدی داشته است. افزایش قیمت مواد اولیه به ویژه آهن آلات، بالا رفتن نرخ دستمزد کارگر و تورم موجود در جامعه ازجمله مهم ترین دلایل بالا رفتن قیمت انواع وسایل عزاداری محرم به حساب می‌آید.

کالاهای مذهبی چینی
این روزها با هر فروشنده‌ای و در هر صنفی که هم‌صحبت می‌شوی آرزو به دل می‌مانی که بگويند جنس‌هايش چینی نیست. کالاهای چینی‌ها از كلاه تعزيه‌خواني گرفته تا پرچم در بازار به وفور پيدا مي‌شود. و باز همان داستان تكراري كه چون قيمت مناسب‌تري نسبت به نمونه مشابه تولید داخل دارند، اقبال عمومی بهتری هم دارند. يكي از فروشنده‌ها می‌گوید: كمربند مخصوص حمل علم كه تا سال‌هاي سال سفارشش را به صنعتگران همدانی می‌دادیم، حالا از چين وارد مي‌شود! 
 نگاهی به دیگر بازارهای مرتبط با اقلام مذهبی نیز حکایت از حضور پررنگ کالاهای چینی دارد. این موضوعی است که مورد تایید فروشندگان کالاهای مذهبی در اردبیل نیز است. یکی از فـروشندگان کالاهای مذهبی در مدخل«بازار خراطان اردبیل» در این‌باره می‌گوید: چند سالی است که میزان عرضه کالاهای مصرفی مذهبی با مارک‌های چینی افزایش یافته است. این کالاها که در هیات‌های مذهبی و مساجد استفاده می‌شود به دلیل تنوع، گستره عرضه و قیمت‌های مناسب با استقبال مردم روبه رو شده است.
 وی می‌گوید: چینی‌ها از کلاه‌خود شبیه‌خوان‌ها گرفته تا حلقه‌های فلزی زنجیر را هم تولید و عرضه می‌کنند که از یک مزیت عمده به نام قیمت پایین و مناسب برخوردارند. همین فاکتور در کنار کیفیت مشابه آنها با آنچه که در اردبیل یا دیگر شهرهای مذهبی ساخته می‌شود باعث شده تا اقبال عمومی نسبت به کالاهای عزاداری چینی هم افزایش یابد. 
البته سهم چینی‌ها از اقتصاد محرم محدود به کلاه‌خـود، حلقـه‌های زنجیــر و هیـکلی نیست. فانوس‌های الکترونیکی چینی و وسایل صوتی نظیر؛ اکو، باند و بلندگو به همراه طبل، شیپور، سنج و حتی پوستر و پیشانی‌بندها نیز اکثرا با مارک شرکت‌های چینی در بازار مذهبی عرضه می‌شود و به نوعی بازار محرم را نه تنها در اردبیل بلکه در دیگر شهرهای ایران نیز تسخیر کرده ‌است.
آئین‌های مربوط به عزاداري‌های ايام شهادت امام حسين(ع) علاوه بر جنبه‌هاي اعتقادي چرخ اقتصادی زندگی گروهی از افراد جامعه را هم می‌چرخاند و يكي ديگر از بازارهاي موقت و پررونق كه كمتر به چشم می‌آيد و گردش مالی بالایی هم دارد، «بازار محرم» است.

/در بازنشر این نوشتار از سی روز آنلاین امانتدار منبع انتشارباشیم/