آدم‌ها تمام نمی‌شوند، حتی با مرگ. از زندگی روزمره، از خانه، از دیدارهای اتفاقی می‌روند ولی در ذهن‌ها، در خاطره‌ها باقی می‌مانند و زندگی می‌کنند. مثل فیلم‌هایی با پایان باز که بعد از خارج شدن از سالن تاریک سینما شخصیت‌ها پا به پای ما وارد دنیای روشن بیرون می‌شوند و برای خودشان در قسمتی از یاد و خاطر ما زندگی می‌کنند، سرنوشت جدیدی پیدا می‌کنند و حتی روی زندگی ما تاثیر می‌گذارند. زندگی هم با مرگ به پایانی باز می‌رسد. هم از منظر رسیدن به دنیایی باقی و هم از این منظر که مرگ در دنیای فانی نقطه پایان انسان برای نزدیکانش نیست. 

 سی روز آنلاین/:
آدم‌ها تمام نمی‌شوند، حتی با مرگ. از زندگی روزمره، از خانه، از دیدارهای اتفاقی می‌روند ولی در ذهن‌ها، در خاطره‌ها باقی می‌مانند و زندگی می‌کنند. مثل فیلم‌هایی با پایان باز که بعد از خارج شدن از سالن تاریک سینما شخصیت‌ها پا به پای ما وارد دنیای روشن بیرون می‌شوند و برای خودشان در قسمتی از یاد و خاطر ما زندگی می‌کنند، سرنوشت جدیدی پیدا می‌کنند و حتی روی زندگی ما تاثیر می‌گذارند. زندگی هم با مرگ به پایانی باز می‌رسد. هم از منظر رسیدن به دنیایی باقی و هم از این منظر که مرگ در دنیای فانی نقطه پایان انسان برای نزدیکانش نیست. از ابتدا یکی از ترس‌های بزرگ بشریت ترس از نیستی و نابودی، ترس از فراموشی بوده است. و انسان‌ها همواره در تلاش بوده اند تا اثری از خود برجای بگذارند که آیندگان با دیدن و لمس کردن آن آثار به یادشان باشند. تصور این که با تمام شدن حضور فیزیکی‌ات، برای آن‌ها که می‌مانند تمام شده باشی دردناک و سخت است. اما عصرهای پنج شنبه این مرز و بوم حرف دیگری می‌زنند. عصرهای پنج شنبه که مسیرهای منتهی به قبرستان‌های شهر ترافیک بیشتری دارند. و انگار مردم شهر با هم قرار گذاشته‌اند که در این روز یادی از رفتگان بکنند و سر مزارشان فاتحه‌ای بخوانند.

همین رفت و آمدها، همین جایگاه قبرستان‌ها در شهرها، در زندگی و مرگ انسان‌ها، و آمیخته بودن شرایط و قوانین آنها با احکام و دستورات دینی باعث شده که قبرستان‌ها به محلی خاص با توجهی ویژه تبدیل شوند. محل قرارگیری آنها در شهر، وسعت آنها و نظم و نظام درون قبرستان‌ها از بحث‌های پرچالش همیشگی بوده است. آرامستان‌های قدیمی شهر همه در مرکز و دل شهر قرار دارند. بافت قدیمی‌ای دارند  و قدمت‌شان چندین صد ساله است. همین گذر ایام شکل ظاهری آنها را هم دگرگونه کرده است. در قبرستان‌های اردبیل، مخصوصا قبرستان‌های واقع در مناطق مرکزی شهر وقتی که مردم برای رسیدن بر سر مزار درگذشتگانشان محوطه را بالا و پایین می‌کنند با شرایط غیر هم سطح و نا‌مرتبی روبرو هستند که آنها را به زحمت و حتی دردسر می‌اندازد.

 یکی از طرح‌هایی که در سال های اخیر در حوزه  شهری در بعضی از شهرهای کشور مثل شهر قزوین اجرا شده طرح هم‌سطح‌سازی قبرستان‌هاست. که در اردبیل  و در دو آرامستان قاسمیه و علی آباد به شکل کامل اجرا شده و هم اکنون در سایر آرامستان ها نیز پروژه در دست اجراست. در این طرح سطح استانداردی برای ارتفاع قبرها در نظر گرفته می‌شود و بقیه قبور با آن تنظیم سطح می‌شوند به طوری که قبور پایین‌تر بالا آورده می‌شوند و قبور بالاتر پایین. این کار بدون جابجایی جایگاه سنگ‌ها و فقط از نظر ارتفاع انجام می‌شود.

در مورد لزوم انجام چنین طرحی در قبرستان‌های اردبیل میرنادر رئیسی، رئیس هیئت امنای محله اوچدوکان می‌گوید: «با وضع موجود راه رفتن در قبرستان‌ها کار دشواریست و باید از لابه‌لای قبرها راه رفت که آن هم به لحاظ تنگی این فضاها کار دشواریست و حتی یکبار نزدیک بود پای خودم در چنین فضایی بشکند. علاوه بر این، در شرایط موجود هنگام برف و باران گلی شدن فضای قبرستان از دیگر دشواری‌هاست.»

 به گفته رئیسی «اگر هم سطح‌سازی اتفاق بیفتد علاوه بر حل این مشکلات فضای قبرستان‌ها شکل و ظاهر زیبایی هم پیدا می‌کند. از مسئولین زیربط خواهش می‌کنیم که با انجام چنین طرحی موافقت کنند. که در علی آباد نمونه موفقش انجام شد»

احمد مهرپویا؛ رئیس هیئت امنای محله محله ابراهیم آباد هم در این مورد می‌گوید: «به خاطر رفاه مراجعه‌کنندگان، چه در روزهای پنج شنبه یا دیگر روزها، و چه در موقع دفن اموات و البته برای سهل و آسان شدن زیارت اهل قبور و شهدا این کار لازم بود. بعضا بدعت‌های اشتباهی گذاشته می‌شود و کارهای اشتباهی در مورد شکل قبور انجام می‌شود که با انجام این طرح آن‌ها هم اصلاح می‌شوند.»

مهرپویا می‌گوید: «در این طرح هم سطح‌سازی گذرگاه‌ها باید با دیوار‌کشی قبرستان‌ها، تجهیز کردن روشنایی آن‌ها، گل‌کاری، ساخت و تجهیز سرویس‌های بهداشتی و حتی سامان‌دهی دعا خوان‌های مشغول در قبرستان‌ها همراه باشد. اگر این طرح اجرا شود وضعیت قبرستان‌ها قانونمند خواهد بود و به قوانین شرع اسلام احترام گذاشته خواهد شد، چنانچه در قاسمیه و علی آباد به شکلی بسیار خوب اجرا شده است»

 وی ادامه می‌دهد: «بعضا کارهایی سرخود انجام می‌گیرد مثل زدن عکس متوفیان مونث برروی سنگ قبر که این‌ها هم باید تعیین تکلیف شود. در حالت کلی با این طرح موافقم به شرطی که گفتن و عمل نکردن نباشد. ارگان‌های مرتبط، شهرداری، شورای شهر و دیگر ارگان‌ها باید در این راستا کاری انجام دهند. پول‌های گرفته شده برای دفن هر متوفی باید صرف چنین کارهایی شوند.»

غلام مخنفی رئیس هیئت امنا محله یعقوبیه نیز در این مورد می‌گوید: «در شرایط کنونی در مراسم‌های تشییع جنازه مردمی که به قبرستان می‌آیند اذیت می‌شوند و رفت و آمد مردم به خصوص افراد پیر و سالخورده در آرامستان‌هایی که هم سطح‌سازی نشده سخت می‌شود. هم سطح‌سازی باید همراه با مهندسی دقیق انجام شود که بعدا مشکلی پیش نیاید. باید وضعیت روشنایی آرامستان‌ها هم اصلاح شود که در علی‌آباد کار بسیار خوبی صورت گرفته است.» مخنفی می‌گوید: «اجرای این طرح باید قبل از عملیاتی کردن آن به صورت وسیع برای شهروندان اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی شود تا مردم در هنگام اجرای آن اعتراضی نداشته باشند. انجام این طرح باید هم از طرف مسئولان مثل شورای شهر، شهرداری و نهاد مسئول مستقیم و هم از طرف اهالی محلات و صاحبان قبر حمایت شود.»

مدیر عامل سازمان بهشت زهرای اردبیل ضمن تشکر از اهالی رسانه و مطبوعات به خاطر پیگیری چنین مسائلی، در مورد هم سطح‌سازی آرامستان‌های اردبیل و طرح و برنامه‌های شورای شهر در این مورد می‌گوید: «آرامستان‌ها از جمله محل‌های مقدس و محترم هستند که اموات ما در آنجا دفن می‌شوند و احترام به اموات در اسلام مورد توجه است. این وظیفه ماست که احترام درگذشتگان‌مان را حفظ کنیم.»

به گفته حجت الاسلام محمد عسگری تا کنون نزدیک به 20 هزار قطعه قبر در اردبیل کار هم سطح سازی در موردشان صورت گرفته است.

شهردار اردبیل هم در این باره می‌گوید: «طرح هم سطح سازی از سه سال قبل آغاز شده است که به دلیل سهولت تردد شهروندان در آرامستان ها و زیباسازی محوطه آن این طرح مورد استقبال قرار گرفته و در حال حاضر نیز قویاً از سوی شهرداری دنبال می‌شود.»

حمید لطف اللهیان با تأکید به اینکه همسطح سازی در آرامستان های قاسمیه، علی آباد و بهشت فاطمه انجام شده است، اضافه کرد: «این طرح تا پایان همسطح سازی تمامی آرامستان های موجود در سطح شهر ادامه خواهد داشت. همسطح سازی به عنوان یک پروژه فرهنگی و زیباسازی شهری دنبال می‌شود و موجب شده منظر آرامستان ها نیز بهبود یابد.»