تاج الشعرا یحیوی از دوران‌سازان شعر مرثیه در زبان ترکی آذربایجان و خالق سبک نوین در این رشته است؛ یحیوی، خود آگاه بر این بود که سبک جدیدی در شعر مرثیه ایجاد می‌کند.

سی روز آنلاین / مهدی جهاندیده

حادثه کربلا، نقطه اوجی در اردبیات شیعه در آذربایجان هست که از قرن دوم هجری به بعد اکثر آثار ادبی در حوزه ادبیات شیعی آذربایجان به نوعی ردپایی از کربلا را در خود دارند. ظاهرا نخستین مجموعه مدون شعری، «شهدا نامه» نشاط اردبیلی است که در زمان شاه طهماسب اول سروده شده است. ادبیات مرثیه در سده های بعدی نیز در «حدیقه السعدا»ی فضولی، «سحاب الدّموع» نخجوانی،«کنز المصائب» قمری و سروده های راجی تبریزی، دخیل مراغه ای، کریم صافی، میرزا علی لعلی، دلریش، ذهنی ، ذهنی زاده، هندی و صحاف اوج می گیرد و در سادگی و روانی نقل روایات و شرح حال اشخاص در سروده های تاج الشعرا به نهایت بلاغت و شیوایی خود می رسد.

تاج الشعرا یحیوی از دوران‌سازان شعر مرثیه در زبان ترکی آذربایجان و خالق سبک نوین در این رشته است؛ یحیوی، خود آگاه بر این بود که سبک جدیدی در شعر مرثیه ایجاد می‌کند. در چند جا اشاره به این دارد که شیوه‌ نو و طرز جدیدی را بنیان نهاده است:

آغلار گؤز ایلن یازدی چون یحیوی اشعاری

بیر سبک جدید آچدی خلق ائتدیگی آثاری

یحیوی سلامت بیان رودکی، تصویرگری نظامی و از همه مهمتر روح حماسی فردوسی را در قالب مرثیه ارائه کرده و  هنرمندانه بزم و رزم را در هم آمخیته است.

یحیوی وقتی 13 ساله بود، اولین شعرش را سرود. هر چند سندی که مشخصی کننده اولین شعر یحیوی باشد، در درست نیست؛ اما آنچه که مشخص است، وی در ابتدا اشعارش را با تخلص «احقر» می سرود. از یحیوی دفترچه کوچکی باقی مانده است که سروده‌های دوران جوانی اش را در بر دارد. تسلط یحیوی بر ادبیات مرثیه و حماسی، روح خیال پردازی، زمینه صحنه پردازی و استخوان‌بندی کلام وی باعث شد تا وی پایه گذار سبکی نو در ادبیات مراثی کشور باشد.

یحیوی شعر را کلامی آراسته با زیبایی های اندیشه و تخیل و پیراسته از هرگونه ضعف ادبی و خرافات معرفی می کند که در قالب کلمات محکم و آهنگین جای گرفته و سرشار از تغزل و سوز و گداز است.

 در دیدگاه یحیوی، شاعر عاشورایی باید خلوص نیت و ارادت کامل به سید الشهدا (ع) داشته باشد و با اخلاص و اشک چشم مرثیه پردازی کند. به گفته عباسعلی یحیوی، فرزند استاد یحیوی؛ تاج الشعرا، اشعارش را بیشتر در مغازه اش می سرود. عموما پاکنویس کردن اشعار هم توسط «داود یحیوی» صورت می گرفت. «میرزا آقا ذبیحی» هم اشعار تازه را با استفاده از کاربن در چند نسخه می نوشت و  بین علاقه مندان توزیع می کرد و به نوعی توزیع اشعار را عهده دارد بود.«میرزا محمد علی ناطق» و «میرزا افضلعلی صدرالممالکی» اولین شنودگان تازه ترین اشعار یحیوی  بودند. سلیم موذن زاده هم اولین مداحی بود که اشعار یحیوی را با مهارت خاص و استواری لحن اجرا می کرد. حسینقلی داودی، محمد باقر تمدن و رحیم حیدری نیز از مداحانی بودند که بیشترین ارتباط را با تاج الشعرا داشتند.

 به گفته اغلب کارشناسان ادبیات مرثیه، تاج الشعرا خالق سبک و مکتب فکری نوینی در ادبیات مرثیه معاصر است. عباسعلی یحیوی در این باره می گوید: اغلب شاعران بعد از تاج الشعرا از مکتب فکری و سبک خاص تاج الشعرا پیروی کرده اند. البته یحیوی هم به شاعران اهل بیت به دیده احترام می نگریست و به همه شاعران سفارش می کرد که در انسجام کلام و کشف مفاهیم تازه و معانی بکر و قوت طبع و بیان سلیس و روان کوشا باشند.

دکتر بهروز ثروتیان که پژوهش هایی در باب ادبیات مرثیه ترکی دارد،یحیوی را  شاعر عاشق و شوریده حالی می‌داند که نوحه سرای مظلومان کربلاست و صحنه سازی و وقایع نگاری‌های یحیوی به  شکلی است که گویی از حوادث کربلا در قرن اول هجری فیلم مستند تهیه کرده است.

ثروتیان معتقد است که درباره وقایع کربلا، یحیوی آگاه‌ترین فردی بوده است که اعمال و افعال هیچ یک از افراد دوست و دشمن و طرفدارن حق و باطل از نظرش پوشیده و پنهان نیست.

از طرفی باید در نظر داشت که گزینش اوزان از سوی تاج الشعرا و بهره‌جویی فراوان از آن‌ها در ادبیات حماسی- مرثیه‌ نیم قرن پیش، گونه‌ای گام نهادن در نوآوری و دگرگون‌سازی نوحه‌سرایی به شمار می‌رود. شعر مرثیه‌ای در گذشته و پیش از ظهور تاج الشعرا، اغلب در بحر «متقارب» سروده می‌شده است که وی حتی یک بار نیز در کتاب«اسرار عاشورا»  از آن استفاده نکرده است و برای تصویرسازی بدیع خود، آن را فاقد ظرفیت کافی می‌دانسته است.
انتهای پیام / سی روز آنلاین