دولت قرار است هر ماه تنها ظرف یک شب و با فشار دادن یک دکمه ۴۰ هزار میلیارد تومان پول در کشور توزیع کند! عجولانه تصمیم نگیرید. یک روز قبل این اتفاقات، طرحی از رئیس‌جمهوری و وزیر اقتصاد و امور دارایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که آنها را در اتاق عمل و بالای سر مریض نشان می‌داد. لابد قصد داشته‌اند تمثیل‌وار به اهمیت جراحی اقتصاد اشاره کنند و با صدای بلند فریاد بکشند تصمیم بزرگ دولت نه در بالا بردن رقم، بلکه در حذف قید «نقدی» از کنار عبارت یارانه است.

۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ را به‌عنوان روزی تاریخی در حافظه‌هایمان ثبت می‌کنیم. در بامداد این روز بالاخره طلسم یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی که یکی از دستاوردهای دولت محمود احمدی‌نژاد به‌حساب می‌آمد، شکسته شد و این‌بار نوبت سیدابراهیم رئیسی رسید تا از صفحه تلویزیون خبر پرداخت یارانه جدید به حدود ۷۲ میلیون ایرانی را اعلام کند. مبلغ یارانه جدید برای حدود نیمی از دریافت‌کنندگان ۳۰۰ هزار تومان است اما خانوارهای کم‌درآمد و زیرپوشش نهادهایی همچون کمیته امداد و بهزیستی ماهانه نفری ۴۰۰ هزار تومان می‌گیرند.

دولت قرار است به این ترتیب هر ماه تنها ظرف یک شب و با فشار دادن یک دکمه ۴۰ هزار میلیارد تومان پول در کشور توزیع کند! عجولانه تصمیم نگیرید. یک روز قبل این اتفاقات، طرحی از رئیس‌جمهوری و وزیر اقتصاد و امور دارایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که آنها را در اتاق عمل و بالای سر مریض نشان می‌داد. لابد قصد داشته‌اند تمثیل‌وار به اهمیت جراحی اقتصاد اشاره کنند و با صدای بلند فریاد بکشند تصمیم بزرگ دولت نه در بالا بردن رقم، بلکه در حذف قید «نقدی» از کنار عبارت یارانه است.

سال‌ها بعد حتما به یاد می‌آوریم ۲۳ میلیون سرپرست خانوار که در بامداد ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱، پیامک واریز یارانه را با افزایش سه تا ۳٫۵ برابر نسبت به قبل دریافت کردند، خیلی‌زود متوجه شدند یارانه جدید برخلاف گذشته با مراجعه به دستگاه‌های عابربانک قابل برداشت نیست و تنها می‌توان از آن برای خرید کالاهای اساسی استفاده کرد. قضاوت به شما بستگی دارد؛ دوست دارید نیمه پر لیوان که شامل جلوگیری از تزریق پول به جامعه و هدایت نقدینگی می‌شود را ببینید یا از پشت عینک ضخیم و تیره‌ بدبینی بابت بازگشت دوران کالابرگ که همان نام بزک شده کوپن است، آهی بلند و کشدار بکشید؟

یک: یارانه جدید بامداد روز سه‌شنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱، برای ۷۲ میلیون ایرانی شامل ۲۳ میلیون خانوار واریز شد. رقم یارانه جدید برای سه دهک اول به‌ازای هر نفر ۴۰۰ هزار تومان و برای خانوارهایی که در دهک چهار تا ۹ قرار می‌گیرند، به‌ازای هر نفر ۳۰۰ هزار تومان است. با این حساب خانوارهای پنج نفره که قبلا پنج ‌تا یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان (روی هم ۲۲۷ هزار و ۵۰۰ تومان) و یک یارانه معیشتی به ارزش ۲۰۵ هزار تومان دریافت می‌کردند و روی‌هم‌رفته ماهی ۴۳۲ هزار و ۵۰۰ تومان به حسابشان واریز می‌شد، از حالا به‌بعد یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان یارانه جدید می‌گیرند.

یارانه این خانوار پنج‌نفره از بامداد روز سه‌شنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱، یک میلیون ۶۷ هزار و ۵۰۰ تومان یعنی معادل ۲۴۷‌درصد، افزایش پیدا کرده است. ۳۰‌درصد جمعیت کشور یارانه ۴۰۰ هزار تومانی و ۶۰‌‌درصد جمعیت یارانه ۳۰۰ هزار تومانی دریافت کرده‌اند. ۱۰‌درصد هم بی‌نیاز از دریافت یارانه به‌حساب می‌آیند.

دو: یارانه نقدی جدید را باید به دو دسته تقسیم کرد؛ یارانه ۴۰۰ هزار تومانی و یارانه ۳۰۰ هزار تومانی. همانطور که رئیس‌جمهوری گفت، برای سه دهک کم‌درآمد جامعه به‌ازای هر نفر ماهانه ۴۰۰ هزار تومان واریز شده است، در حالی‌که دهک‌های سوم تا نهم به‌ازای هر نفر، ۳۰۰ هزار تومان یارانه دریافت کرده‌اند. اگر خانواده‌ای پنج‌نفره را در دهک اول تا سوم فرض کنیم، میزان یارانه جدید آنها به دو میلیون تومان می‌رسد.

منظور از دهک‌های اول، دوم و سوم پایین‌ترین طبقه اقتصادی در کشور است. افرادی که در دهک اول هزینه‌ای قرار می‌گیرند، ضعیف‌ترین قشر هستند و معمولا زیر پوشش نهادهای حمایتی همچون کمیته امداد یا بهزیستی قرار دارند. یارانه جدید برای خانوارهای شش دهک بعدی، یعنی دهک چهارم تا نهم به‌ازای هر نفر ۳۰۰ هزار تومان واریز شده است. به این ترتیب یک خانوار پنج نفره در شب ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱، یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان دریافت کرده‌اند.

سه: آخرین داده‌های مرکز آمار ایران به‌سال ۹۹ مربوط می‌شود و متوسط هزینه ماهانه در آن سال به‌ازای هر خانوار شهری پنج میلیون و ۳۰۰ هزار تومان بوده است. اگر هزینه کل یک خانوار (از تمامی افراد خانوار) حدود ۷۰۰ تا یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان در ماه باشد، این خانواده در دهک یک قرار می‌گیرد و جزو ۱۰درصد فقیرترین خانواده‌های جامعه است. اگر هزینه خانوار حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان باشد، خانواده را در دهک دو قرار می‌دهد. هزینه دو میلیون تومانی، خانوار را در دهک سوم تقسیم‌بندی می‌کند.

افراد حاضر در دهک چهارم هزینه خانوارشان حدود سه میلیون تومان است و برای خانوار‌های دهک پنجم هزینه سه میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برآورد می‌شود که دهک میانی محسوب می‌شود. هزینه حدود چهار میلیون و ۳۰۰ هزار تومانی، معیار دسته‌بندی خانوارهای دهک ششم خواهد بود و هزینه پنج میلیون تومانی خانوار‌ها را به دهک بعدی یعنی دهک هفتم می‌برد. رقم حدود شش میلیون و ۷۰۰ هزار تومان هزینه خانوار دهک هشتم فرض شده و دهک نهم حدود هشت میلیون تومان هزینه دارد.

نهایتا دهک دهم با هزینه ماهانه حدود ۱۶ میلیون تومان به‌عنوان ثروتمندترین افراد جامعه شناخته می‌شوند و اصلا جزو دریافت‌کنندگان یارانه نیستند. حتما می‌دانید که همگی این عددها متوسط و آماری هستند و باید اثر تورم را روی آنها لحاظ کرد. میزان رشد تورم در یک‌سال گذشته حدود ۴۰‌درصد برآورد شده است. بنابراین تا وقتی دسته‌بندی جدید دهک‌ها رسما اعلام نشده، می‌توانید هزینه و درآمد خانوار خود را دستی و به‌شکل تقریبی محاسبه کنید.

چهار: یارانه جدید برای دهک‌های اول تا سوم به‌ازای هر نفر ۴۰۰ هزار تومان و برای دهک‌های چهارم تا نهم نفری ۳۰۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است. مجموع این مبالغ بامداد سه‌شنبه ۲۰ اردیبهشت به حساب سرپرست خانوار واریز شد اما سرپرستان خانوار گفته‌اند رقم کمتری دریافت‌ کرده‌اند. موضوع خیلی‌زود روشن شد. پیگیری‌ها از سازمان هدفمندی یارانه‌ها نشان می‌دهد قسط وام یک میلیون تومانی کرونا از مبلغ واریزی کسر شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد این مابه‌التفاوت ناشی از کسر مبلغ قسط وام یک میلیون تومانی کمک معیشتی کرونا، توسط بانک‌ها کسر شده است. در سال ۱۳۹۹، دولت پس از شیوع کرونا تصمیم گرفت به حساب یارانه‌بگیران که ۲۳ میلیون خانوار هستند، مبلغ یک میلیون تومان وام واریز کند. مدت بازپرداخت این تسهیلات ۳۰ ماه است و ماهانه ۳۵ هزار تومان از رقم یارانه واریزی به حساب سرپرستان خانوار دریافت‌کنندگان وام کسر می‌شود. به‌این ترتیب یک خانوار پنج‌نفره حاضر در دهک چهارم تا نهم پس از کسر رقم اقساط، به‌جای یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، باید یک میلیون و ۴۶۵ هزار تومان یارانه جدید دریافت کرده باشد.

پنج: یارانه نقدی جدید بامداد روز سه‌شنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ به‌حساب سرپرستان خانوار واریز شد اما پیامک دوم، بلافاصله پس از واریز به دست افراد رسید و نشان داد پول واریز فعلا قابل برداشت نیست و اصطلاحا در حساب افراد بلوکه شده است. به‌گفته مدیرکل روابط عمومی بانک مرکزی زمان برداشت یارانه جدید به‌صورت رسمی اعلام خواهد شد.

شش: یارانه نقدی جدید در بامداد روز سه‌شنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱، طی یک مرحله به‌حساب سرپرستان خانوار کل کشور واریز شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد بعضی افراد که قبلا مشمول دریافت یارانه بودند، این دفعه پیامک واریز نگرفتند. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، به‌همین دلیل سامانه پیگیری مشکلات احتمالی در توزیع عادلانه یارانه‌ها را معرفی کرده است. آن‌دسته از سرپرستان خانوار که به هر دلیلی ابهام یا اعتراضی نسبت به یارانه اختصاص دارند، می‌توانند با مراجعه به سامانه hemayat.mcls.gov.ir اعتراض خود را ثبت کنند.

از دسترس خارج شدن سامانه ثبت شکایت‌ها که تنها چند ساعت پس از اعلام رسمی اتفاق افتاد، نشان می‌دهد تعداد آنهایی که اعتراض و گله و شکایت دارند احتمالا زیاد است. بخشی از این افراد چند سال پیش وقتی رقم یارانه چشمگیر نبود، به‌درخواست دولت داوطلبانه از دریافت یارانه نقدی انصراف دادند. بخشی دیگر خانوارهای جدیدی هستند که از سال ۹۳ به بعد ازدواج کرده‌اند یا به‌دلایلی مثل ازدواج یا طلاق خواستار جدا کردن یارانه‌شان بودند. مدیرکل روابط عمومی بانک مرکزی گفته کسانی که یارانه جدید را دریافت نکرده‌اند و فکر می‌کنند مستحق هستند، می‌توانند اعتراض خود را در «سامانه رسیدگی به درخواست کمک حمایت معیشتی و یارانه نقدی»‌ وزارت تعاون ثبت کنند.

کسانی که به نحوه دهک‌بندی خود اعتراض دارند هم می‌توانند از طریق سامانه جامع رفاه ایرانیان در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعتراض خود را ثبت کنند. شماره تلفن ۰۲۱۶۳۶۹ مربوط به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای پاسخگویی به سوالات در نظر گرفته شده است. احتمال دارد واریزی بعضی بانک‌های بزرگ که سرشان شلوغ‌تر است، با تاخیر انجام شود.

مسدود بودن کارت بانکی سرپرست خانوار می‌تواند یکی از دلایل دریافت نکردن رقم واریزی یارانه جدید باشد. همچنین مدیرکل روابط عمومی سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها وعده داده در روزهای آینده اعلام می‌شود کسانی که به هر نحوی از سال ۹۳ به بعد برای یارانه‌ها ثبت‌نام نکرده یا از قلم افتاده بودند، به سامانه سازمان هدفمندی یارانه‌ها مراجعه کنند.

هفت: یارانه جدید از تجمیع یارانه‌نقدی و یارانه معیشتی که قبلا هر ماه در دو نوبت به‌حساب سرپرستان خانوار ریخته می‌شد، تشکیل شده است. غیر از تجمیع مبالغ، رقم واریزی یارانه جدید افزایش پیدا کرده است. یارانه خانوارهای تک‌نفره، پیش از این ماهانه حدود ۱۰۰ هزار تومان بود (نقدی و معیشتی) دریافت می‌کردند که با رقم پرداختی توسط دولت سیزدهم (۳۰۰ هزار تومان) رقم دریافتی آنها سه‌برابر شده است.

یارانه خانوارهای دونفره هم که پیش از این ماهانه حدود ۱۹۴ هزار تومان بود، هم‌اکنون سه برابر شده و به عدد ۶۰۰ هزار تومان رسیده است. ‌یارانه خانوارهای سه نفره ۳٫۳ برابر شده و از حدود ۲۷۴ هزار تومان به ۹۰۰ هزار تومان رسیده است. همچنین یارانه خانوارهای چهارنفره از ۳۵۴ هزار تومان به یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان افزایش پیدا کرده. یعنی ۳.۴ برابر شده است. یارانه خانوارهای پنج‌نفره هم با افزایش ۳.۵ برابری از رقم ۴۳۲ هزار و ۵۰۰ تومان به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسیده است.